Analyse Cafébazin doet Europees voetbal daveren

Cafébazin zet standaardmodel verkoop televisierechten op de helling

Analyse door Anthony Van der Planken.

Zeven jaar geleden schafte Karen Murphy, uitbater van een gezellige pub in havenstad Portsmouth, zich een decoder en een abonnement op een Griekse sportzender aan. Slim bekeken, want op die manier kon ze haar klanten de wedstrijden uit de Engelse Premier League aan slechts een vierde van de prijs van een Brits voetbalabonnement aanbieden. Bovendien bracht de Griekse zender ook de zaterdagmiddagwedstrijden rechtstreeks op het scherm, wat in Engeland zelf door de clubs verboden wordt. Een doorn in het oog van de machtige Premier League en televisiezender Sky, dat jaarlijks 1,1 miljard euro neertelt voor de uitzendrechten van ’s werelds grootste voetbalcompetitie. Murphy werd prompt vervolgd en kreeg een boete van meer dan 9.000 euro opgelegd.

Murphy bleef echter niet bij de pakken zitten. Ze stapte naar de rechter en kwam zo uiteindelijk bij het Europese Hof van Justitie terecht, dat vandaag in een baanbrekend arrest komaf lijkt te maken met de exclusieve territoriale verkoop van televisierechten.

Exclusiviteit = meer geld

Televisierechten voor voetbalcompetities worden in Europa traditioneel op exclusieve basis verkocht. Vaak worden de rechten aan slechts één aanbieder toegekend, zodat die zich met het voetbalpakket kan onderscheiden van de concurrentie. Dat onderscheidend element maakt de rechten commercieel ook zo interessant en duwde de prijs ervan de afgelopen jaren flink omhoog. Telenet zou bijvoorbeeld nooit meer dan 50 miljoen euro hebben neergelegd voor de uitzendrechten van de topwedstrijden uit de Belgische competitie als ook concurrent Belgacom die duels aan zijn klanten zou kunnen aanbieden.

Grote voetbalcompetities als de Engelse Premier League en de Spaanse Primera Division worden echter ook buiten de eigen landsgrenzen druk bekeken. De clubs gaan dan ook in het buitenland op zoek naar tv-partners. Dat doen ze land per land: in elk land waar er interesse is voor het voetbal, gaat men op zoek naar een exclusieve tv-partner die de wedstrijden mag uitzenden. Zo heeft Telenet in België op dit moment ook de rechten van de Engelse Premier League, de Spaanse Primera Division en de Italiaanse Serie A in handen.

De groei van het aantal tv-partners plaatste de grote competities echter voor een lastige uitdaging: hoe die o zo belangrijke exclusiviteit in stand houden? De oplossing was simpel: de tv-zenders worden contractueel verplicht hun voetbaluitzendingen tot het eigen grondgebied te beperken. Concreet mag Prime of elke andere buitenlandse tv-partner de Engelse (of Spaanse, Italiaanse, zelfs Belgische) voetbalwedstrijden niet in een ander land, laat staan in Engeland zelf uitzenden. Enkel de eigen inwoners mogen zich een decoder en abonnement op het betreffende pakket aanschaffen. Om die reden is het vandaag bijvoorbeeld niet mogelijk om in België een (officeel) abonnement op het Engelse Sky-satellietaanbod te nemen.

Zonder zo’n territorialiteitsclausule in de televisiecontracten zou de exclusiviteit op losse schroeven komen te staan. Buitenlandse zenders zouden zomaar het Engelse voetbal zelf aan de Engelse kijker kunnen aanbieden, wat uiteraard het binnenlandse exclusiviteitscontract met huidige rechtenhouder Sky ter waarde van 1,1 miljoen euro serieus zou ondermijnen. Nogal logisch dat de Premier League dan ook hardhandig optreedt tegen café-uitbaters als Murphy, die met een abonnement op een buitenlands tv-pakket de zware kost van een Sky-lidmaatschap trachten te vermijden.

Het Hof grijpt in

De Premier League liep echter een serieus blauwtje op en zou, net als de UEFA in de zaak-Bosman meer dan 25 jaar geleden, ondanks een batterij aan advocaten juridisch geklopt worden door een ogenschijnlijk veel kleinere tegenspeler. Murphy haalde voor het Hof van Justitie van de Europese Unie immers haar slag thuis. Geheel verrassend was dat niet. Het was al langer duidelijk dat de territoriale opsplitsing van televisierechten een doorn in het oog was van het Hof, dat zich traditioneel opstelt als de houder van de Europese vrijheden. De Europese Unie vormt immers één interne markt, met een vrij verkeer van personen, goederen en diensten. Het territoriaal uitsplitsen van televisierechten, waardoor televisiezenders enkel in eigen land mogen uitzenden, gaat in tegen het vrij verkeer van diensten. Het verhindert immers dat burgers van het ene land televisiediensten uit het andere land kunnen ontvangen. Bovendien wordt zo ook de vrije concurrentie en mededinging verhinderd.

De territorialiteitsclausules in de televisiecontracten schenden het Europese recht, en dus moet er voortaan geen rekening mee gehouden worden. In principe kan een buitenlandse zender, bijvoorbeeld Prime, zijn uitzendingen morgen via de satelliet doorstralen naar Engeland en er zijn pakket aan een goedkoop tarief aan de Engelsen aanbieden. Net zoals een Engelse zender de Belgische televisierechten kan aankopen en een interessant pakket met de Jupiler Pro League op de Belgische markt kan brengen.

Het verbod op territoriale beperkingen zet zo ook de cruciale exclusiviteit onder druk. Nationale televisiezenders hebben voortaan geen zekerheid meer dat ze effectief de enigen zullen zijn die een bepaalde voetbalcompetitie kunnen aanbieden. Buitenlandse tv-zenders kunnen immers de rechten in eigen land aankopen en ze ook over de grenzen aan de kijker aanbieden. Het wegvallen van die garantie op exclusiviteit zou de prijs van de televisiecontracten wel eens drastisch omlaag kunnen duwen. Telenet zal geen 50 miljoen euro betalen voor het Belgische voetbal als het weet dat er een dozijn andere buitenlandse zenders hetzelfde product voor een veel lagere prijs aan de Belgische tv-kijker kunnen aanbieden.

Zoeken naar nieuwe oplossingen

Het voetbal, en bij uitbreiding de hele sport-, film- en televisiewereld (ook daar worden rechten land per land exclusief verkocht), staat dus voor een serieuze uitdaging. De juridische diensten van de verschillende Europese voetbalbonden en liga’s draaien nu al overuren. Overal wordt actief gezocht naar nieuwe technieken om de cruciale exclusiviteit van televisiecontracten te vrijwaren. De druk is in ieder geval groot: zonder exclusiviteit dreigt de waarde van televisiecontracten in te storten, iets wat het voetbal net op het moment dat de financieel-economische crisis ook de Europese topclubs zwaar lijkt te treffen, kan missen als kiespijn.